تغذیه با لوله بینی – معده
گاواژ به معنای تغذیه و واردكردن مایعات غذایی از راه لوله به معده بیماران است که قادر به تغذیه دهانی نیستند یکی از مصارف این لوله، تغذیه NG Tube است.
- وسایل مورد نیاز برای غذادهی به افرادی که از لولۀ بینی – معده استفاده می کنند: سرنگ مخصوص غذادهی، گوشی پزشکی ، آب و غذای آماده می باشد.
- ابتدا دست ها را با آب و صابون بشویید و خشک کنید؛ مطمئن شوید که لوله در جای خود قرار دارد؛ سپس با سرنگ مخصوص غذا، محتویات معده را بکشید. اگر مقدار موادی که در معده باقی مانده است بیش از ۱۰ سی سی باشد مواد را به معده برگردانید و غذا دهی را به ۱ تا ۲ ساعت بعد موکول کنید.
- برای غذا دادن به بیمار باید پیستون سرنگ را خارج کنید؛ ابتدا مقداری آب به بیمار بدهید؛ این کار باعث می شود مسیر لوله شسته شده و آب رسانی لازم به بیمار تا حدودی انجام شود.
توجهات پرستاری:
در حین غذا دادن، بیمار حتما باید در وضعیت نیمه نشسته باشد. سپس غذای آماده شده را که دمای متعادلی دارد، درون سرنگ بریزید و سرنگ را بالا نگه دارید تا مواد به آرامی وارد معده شود. اگر غذا بیش از حد سفت بود و خیلی کند از سرنگ رد می شد می توانید آن را با آب یا آبمیوه گرم رقیق کنید. اما دقت داشته باشید این رقیق کردن غذا باعث نشود بیمار مقدار کالری لازم را دریافت نکند. غذا را با فشار دادن پیستون وارد معده نکنید. این کار باعث آسیب بافت مخاط معده می شود. اجازه دهید غذا به آهستگی وارد معده شود. بعد از اتمام غذا، دوباره از طریق لوله به بیمار آب بدهید تا مسیر لوله به خوبی شسته شود و از انسداد آن جلوگیری گردد. بعد از اتمام کار انتهای لوله را با گیره آن ببندید تا محتویات معده به داخل لوله بر نگردد. حدود نیم ساعت بعد از غذا دادن، بیمار را در وضعیت نشسته یا نیمه نشسته نگه دارید. در انتهای کار دستهای خود را با آب و صابون بشویید.
نکات مهم پرستاری در تغذیه از راه لوله بینی:
- رعایت بهداشت دهان و بینی در این بیماران بسیار مهم است، پس استفاده از دهان شویه و مسواک برای این افراد ضروری است.
- چسب روی بینی را هر چند روز یکبار تعویض نمایید ؛ مرتبا جای چسب را تغییر دهید، با این کار از زخم شدن بینی پیش گیری می کنید.
- بهتر است بینی بیمار را با گوش پاک کن مرطوب تمیز کنید و آن را به وسیله یک پماد نرم کننده مانند پماد ویتامین A+D کمی چرب نمایید تا زخم نشود.
نکته: در صورتی که بیمار از خشکی دهان و گلو شکایت دارد با اجازه پزشک می توانید از آدامس یا آبنبات استفاده کند، همچنین استفاده از بخور می تواند در رفع این مشکل بسیار مفید باشد.
سایر توجهات پرستاری:
- غذایی که از طریق لوله داده می شود باید حاوی کلیه مواد مورد نیاز بدن باشد
- غذا نباید حاوی موادی باشد که باعث انسداد راه لوله گردد. بنابراین بهتر است غذا را از یک صافی رد کنید.
- هرگز دارو و غذا را با هم مخلوط نکنید
الف. اسهال، ممکن است به چند علت ایجاد شود:
- غذای بیمار چرب باشد.
- سرعت ورود غذا زیاد باشد.
- ممکن است بیمار به ماده غذایی حساسیت داشته باشد.
- غذا آلوده باشد.
- غذا به مدت طولانی نگهداری شده باشد.
- غذا سرد باشد (دقت نمایید دمای مناسب غذا دمای اتاق است).
ب. تهوع و استفراغ، ممکن است به این دلایل ایجاد شود:
- سرعت ورود غذا به معده زیاد باشد.
- غذا را با فشار وارد معده شود.
- ممکن است معده پر باشد و تخلیه معده به صورت کامل انجام نشده باشد.
- مهم ترین مسأله این است که ممکن است لوله از جای خود خارج شده باشد.
ج. تجمع گاز و نفخ شکم، ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- هوا همراه با غذا وارد معده شده باشد.
- حجم غذای داده شده در یک وعده زیاد باشد.
- سرعت ورود غذا و مایعات به معده زیاد بوده باشد.
- غذای بیمار سرد باشد.
د. یبوست، ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- در رژیم غذایی بیمار به طور مکرر از لبنیات مانند ماست و شیر استفاده شده باشد.
- بیمار مقدار میوه و سبزیجات کمی دریافت کرده باشد.
- مایعات به حد کافی مصرف نشده باشد.
ه. ورود مواد به ریه، ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- لوله در جای خود نباشد.
- در اثر استفراغ کردن محتویات معده وارد ریه شود.
- برای پیشگیری از ورود مواد غذایی به راه هوایی، حین تغذیه و تا نیم ساعت بعد از آن بیمار را به صورت نشسته یا نیمه نشسته نگه دارید.
خ: انسداد لوله، ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- اگر ذرات درشت در مایع تغذیه وجود داشته باشد.
- پیچ خوردگی در مسیر لوله ایجاد شده باشد.
- مسیر لوله بعد از تغذیه به خوبی با آب شسته نشده باشد.
.
پگِ/ تغذیه از طریق راه فرعی به معده از روی شکم
پگِ : PEG / گاستروستومی به معنای بازكردن یك راه از معده بر روی شكم به منظور تغذیه مواد غذایی و مایعات میباشد و می تواند موقتی و یا دائم یباشد. ممكن است این كار در روده كوچك (ژوژونوستومی) نیز انجام شود. لوله پگ PEG از طریق آندوسكوپی وارد معده شده و از طریق برش كوچكی از روی پوست خارج میگردد و از داخل به جدار معده ثابت میشود. لوله از سطح معده به یك لوله پلاست كیی ویا لاست كیی متصل است. در تغذیه به روش گاستروستومی باید به دو مسئله تغذیه بیمار وسلامت پوست زیر لوله توجه گردد.
مراقبتهای پرستاری بیمار با گاستروستومی
الف -تغذیه:
بلافاصله بعد از جراحی، اولین تغذیه طبق تجویز پزشك به میزان 30 تا 60میلی لیتر با آب و گلوكز 10 درصد شروع میگردد. به مرور میزان آن افزایش می یابد تا به 180 تا 240 میلی لیتر می رسد. این مقدار بخوبی توسط بیمار تحمل میشود و از اطراف لوله نشت پیدا نمی كند. پس از 24 ساعت، شیر اضافه شده و سپس غذا های مخلوط شده و نرم به صورت رژیم پركالری شروع می گردد. طبق نظر پزشك معالج و متخصص تغذیه می توان از غذاهای آماده تجاری هم استفاده نمود. حتما در برنامه غذایی از فیبر استفاده شود زیرا الگوی دفع بیمار، طبیعی و مشابه افراد عادی می باشد.
ب - مراقبت از لوله و پیشگیری از عفونت:
معمولا یك پانسمان روی محل خروج لوله گذارده می شود و با یك نوار چسب باریك از دو طرف، لوله به دیواره شكم ثابت می گردد. بخشی از گاز پانسمان زیر صفحه پلاستیكیی قرار می گیرد تا پوست، صدمه كمتری ببیند. بعضی از لوله ها مانند سوند فولی بالون دارند كه با آب پر شده تا از خروج لوله از معده جلوگیری نماید هر هفته با یك سرنگ، میزان آب را كنترل کنید تا از پر بودن بالون مطمئن شوید .در صورت مشاهده هرگونه ترشح غلیظ و چرکی به پزشک معالج مراجعه کنید.
ج - مراقبت از پوست:
پوست اطراف لوله به علت عملکرد آنزیمی شیره معده و نشت اطراف لوله، تحریك شده و ممكن است دچار ورم، قرمزی، و دردناكی شود لذا، روزانه اطراف آن را با آب و صابون شستشو داده و خوب خشك كنید و اگر پوستهای خشك شده ایجاد شد، آن را با سرم شستشو خیس كرده و سپس بردارید، سپس روی آن پانسمان بگذارید. هر روز موقع شستشو، پوست اطراف لوله را از نظر شكنندگی، تحریك، سائیدگی و وجود ترشح یا نشت شیره معده بررسی كنید.
منبع: گاید لاین پرستاری 2012
تدوین كننده: علی لكزایی